Dấu hiệu nhận biết và cách loại bỏ phần mềm gián điệp trên smartphone

Sau vụ việc chấn động liên quan tới 14.000 điện thoại tại Việt Nam được phát hiện là bị công ty công nghệ Việt Hồng cài đặt phầm mềm nghe lén, người dùng Việt đã tỏ ra cực kỳ bức xúc và hoang mang đối với thực trạng trên.

Sau vụ việc chấn động liên quan tới 14.000 điện thoại tại Việt Nam được phát hiện là bị công ty công nghệ Việt Hồng cài đặt phầm mềm nghe lén, người dùng Việt đã tỏ ra cực kỳ bức xúc và hoang mang đối với thực trạng trên. Tuy nhiên, để phát hiện và loại bỏ hoàn toàn những phần mềm nghe lén như vậy thì không phải ai cũng biết, bởi trước đó, người ta chỉ nghe tới loại phần mềm gián điệp như thế này thông qua phim ảnh, hay liên quan tới tình báo, tội phạm công nghệ cao.

Nhưng thực tế, phần mềm nghe lén đã trở nên ngày càng phổ biến. Thông qua những lời quảng cáo ngon ngọt, loại phần mềm này được cho là giúp thủ trưởng quản lí nhân viên, vợ quản lí chồng, cha mẹ quản lí con cái... Đặc biệt, không khó gì khi tìm tới một phần mềm nghe lén tại Việt Nam - thứ được coi là gây xâm hại nghiêm trọng đến quyền tự do cá nhân của công dân. Chỉ cần đưa từ khóa "phần mềm theo dõi điện thoại" lên công cụ tìm kiếm Google là chúng ta đã có hơn 3 triệu kết quả trong khoảng 0,25 giây. Do đó, điều này nói lên một thực trạng đáng lo ngại không chỉ đối với người dùng di động mà còn gây ra rất nhiều khó khăn cho cả các nhà quản lý nước ta.

Vậy phầm mềm nghe lén có thể làm được những gì?

Hiện nay, các phầm mềm nghe lén điện thoại nói chung hoặc như phần mềm Ptracker trong vụ án vừa qua đều được cho là có khả năng tự động thu thập các dữ liệu, thông tin của người bị hại. Các dữ liệu bị đánh cắp và theo dõi có thể là tin nhắn, danh bạ, danh sách cuộc gọi, hình ảnh, video, định vị và thậm chí các phầm mềm này còn có thể điều khiển thiết bị từ xa. Đặc điểm chung của các thiết bị nằm trong diện bị theo dõi chính là chạy trên nền tảng Android, vốn bị coi là có khá nhiều lỗ hổng bảo mật.

Còn đối với các hệ điều hành như iOS của Apple hay Windows Phone của Microsoft, thì số lượng các máy bị theo dõi ít hơn hẳn và chỉ xảy ra khi các máy này cố tình sử dụng và cài đặt các phầm mềm "lậu". Trong khi đó, Android lại bị chỉ trích khá nhiều, bởi chỉ cần 1 thao tác đơn giản, máy đã có thể tải về và vô tình vướng vào các phần mềm nghe lén, khiến người dùng muốn đề phòng cũng khó.

Làm thế nào mà phần mềm gián điệp có thể "nhảy" vào điện thoại

Theo những lời giới thiệu từ trang web của công ty Việt Hồng, phần mềm Ptracker được cung cấp cho các đối tượng khách hàng có nhu cầu theo dõi nhân viên, người thân hoặc con cái. Để cài đặt phầm mềm này lên điện thoại, khách hàng chỉ cần soạn tin nhắn để lấy đường dẫn tải phần mềm Ptracker về cài đặt vào máy dưới dạng file .apk và quá trình diễn ra việc cài đặt chỉ kéo dài khoảng từ 3-5 phút. Tuy nhiên, điều đáng nói là toàn bộ quá trình từ tải về cho tới hoàn tất việc cài đặt, những phần mềm gián điệp kiểu này lại không vấp phải bất kì rào cản nào liên quan tới bảo mật.

Dó đó, để đưa được phần mềm này lên điện thoại của đối tượng cần theo dõi, không phải là điều khó khăn, nhưng ít nhất vẫn phải cần tới vài phút để tiếp cận và trực tiếp cài đặt phần mềm theo dõi lên điện thoại. Qua đó, chúng ta có thể hoàn toàn loại bỏ phương án bị cài đặt từ xa, từng được dư luận đưa ra trước đây. Còn theo một số người dùng có kinh nghiệm trong việc bảo mật các thiết bị di động, thì chúng ta nên hạn chế việc cho người lạ mượn điện thoại, hoặc tiếp nhận các điện thoại được cho, tặng hay thậm chí là được thưởng. Nếu trong trường hợp bất khả kháng, bạn nên tìm tới các cửa hàng, đơn vị có uy tín trong lĩnh vực phần mềm di động để kiểm tra và loại bỏ những phần mềm không mong muốn trước khi trực tiếp sử dụng thiết bị.

Các dấu hiệu nhận biết khi bị cài phần mềm nghe lén

Như đã nói ở trên, các phần mềm nghe lén hiện nay đều rất khó để phát hiện, bởi chúng hoạt động khá âm thầm, bí mật, không có giao diện, không có hình ảnh, không để lại dấu vết nên rất khó bị phát hiện. Cũng giống như virus trên máy vi tính, khi máy bị nhiễm, bằng mắt thường, không ai có thể nhận biết được.

Tài khoản điện thoại

Trong cách thức hoạt động hiện nay, phần mềm này tự động ghi âm, lưu giữ tin nhắn và ngay lập tức chuyển tới điện thoại của người theo dõi. Điều đó có nghĩa điện thoại di động của người theo dõi đã thực hiện cuộc gọi và tin nhắn. Về nguyên tắc, khi thực hiện các tác vụ trên, điện thoại của bạn vẫn được tính phí như thông thường. Đôi khi cước phí hàng tháng của người bị hại có thể tăng gấp nhiều lần nên đây là dấu hiệu bất thường mà người sử dụng điện thoại di động nên chú ý.

Lưu lượng dữ liệu 3G

Việc phần mềm nghe lén liên tục gửi dữ liệu người dùng tới các máy chủ qua mạng Internet có thể khiến lưu lượng sử dụng dữ liệu 3G của bạn tăng đột biến, nhất là khi bạn hay tải những ứng dụng hoặc file dữ liệu lớn thì lưu lượng sử dụng dữ liệu 3G tăng lên sẽ dễ nhận thấy hơn. Ngoài ra, phần mềm gián điệp có thể gây ra một số dấu hiệu dễ nhận biết như biểu tượng GPRS/3G thường xuyên xuất hiện trên góc màn hình dù không kích hoạt, khả năng xử lý hoặc tốc độ truy cập mạng của điện thoại đột nhiên chậm hẳn đi, có tiếng nền lạ khi thực hiện cuộc gọi thoại, thường xuyên nhận được tin nhắn lạ...

Pin

Việc pin điện thoại hao nhanh bất thường cũng có thể coi là một dấu hiệu bởi cơ chế của phần mềm nghe lén khiến máy hoạt động liên tục cả trong những lúc điện thoại ở chế độ nghỉ ngơi. Tuy nhiên, cũng cần phải nói thêm, dấu hiệu này không nhất thiết đúng bởi nguyên nhân hao pin có thể do các phần mềm khác hoặc do pin mất dần khả năng tích điện sau một thời gian sử dụng.

Làm thế nào để loại bỏ phầm mềm nghe lén ra khỏi điện thoại?

Nếu bạn thấy, chiếc điện thoại mà mình đang sử dụng, xuất hiện phần lớn các dấu hiệu nêu trên, thì điều cần làm ngay đó là khôi phục cài đặt gốc để loại bỏ hoàn toàn các phần mềm gián điệp trên điện thoại. Đối với smartphone Android nói chung, bạn cần thực hiện các bước sau:

Bước 1: Chọn biểu tượng Settings (Cài đặt) trên màn hình.

Bước 2: Tại cửa sổ Settings (Cài đặt), chọn mục Backup & Reset (Sao lưu và đặt lại).

Bước 3: Trong mục Backup & Reset, chọn mục Factory data reset (Đặt lại về dữ liệu gốc).

Đến bước này thiết bị sẽ tự động reset và bắt đầu tiến trình khôi phục về dữ liệu ban đầu. Trong quá trình khôi phục thiết bị sẽ có biểu tượng Android trên màn hình. Cho đến khi thiết bị trở lại màn hình ứng dụng thì quá trình khôi phục đã hoàn tất.

Lưu ý: Trước khi thực hiện việc này thì cần sao lưu lại dữ liệu sẵn có trên điện thoại.

Ngoài ra, trên thị trường hiện nay, phần mềm có chức năng bảo mật cho điện thoại chủ yếu do BKAV cung cấp có tên là Bkav Mobile Security. Tuy nhiên, phần mềm này được biết đến nhiều hơn với tính năng chặn tin nhắn rác.